سویا (Glycine max) به عنوان یکی از محصولات زراعی استراتژیک در بسیاری از کشورهای جهان به ویژه در بخش کشاورزی و صنایع غذایی شناخته می‌شود. این گیاه با توجه به اهمیت بالای خود، با مشکلات مختلفی از جمله بیماریهای قارچی، باکتریایی، ویروسی و آفات خاکی روبه‌رو است که می‌توانند تاثیرات زیادی بر عملکرد و کیفیت محصول نهایی داشته باشند. مدیریت موثر بیماریهای این گیاه نیازمند شناخت دقیق و جامع از بیماری‌ها و روش‌های مناسب مقابله با آن‌ها است. در این مقاله به بررسی مهم‌ترین بیماری های سویا و استراتژی‌های مدیریتی برای مقابله با آن‌ها خواهیم پرداخت.
برای مقابله با بیماری های سویا و افزایش عملکرد آن، استفاده از نهاده‌های باکیفیت بسیار مهم است. می‌توانید برای آشنایی بیشتر با انواع نهاده‌های کشاورزی آتیس و خرید کود کشاورزی، به صفحه محصولات سایت ما مراجعه کنید.
قارچ‌ها یکی از گروه‌های مهم پاتوژن‌های گیاهی هستند که می‌توانند به طور گسترده بر مزارع سویا تاثیرگذار باشند. بیماریهای قارچی در شرایط محیطی خاص مانند رطوبت بالا، دمای مناسب و خاک‌های سنگین بیشتر گسترش می‌یابند و در نهایت می‌توانند موجب کاهش عملکرد و کاهش کیفیت دانه‌های این گیاه شوند. چندین بیماری قارچی می‌توانند بر سویا تأثیر بگذارند و موجب کاهش عملکرد محصول شوند، که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
بیماری پوسیدگی ریشه و ساقه سویا توسط قارچ Phytophthora sojae ایجاد می‌شود و یکی از بیماریهای خطرناک در مزارع این گیاه به شمار می‌رود. این بیماری عمدتاً در خاک‌های مرطوب و با زهکشی ضعیف مشاهده می‌شود و می‌تواند باعث مرگ سریع گیاهان و کاهش محصول در مزارع شود.
علائم بیماری: این بیماری موجب زرد شدن و پژمردگی برگ‌ها، پوسیدگی ریشه‌ها و ساقه‌ها، و کاهش رشد گیاه می‌شود. در موارد شدید، گیاه به طور کامل از بین می‌رود و خسارت زیادی به کشاورزان وارد می‌کند.
مدیریت بیماری: برای پیشگیری از این بیماری باید از ارقام مقاوم به Phytophthora sojae استفاده کرد. همچنین، بهبود زهکشی خاک و رعایت فاصله کاشت مناسب می‌تواند تاثیر زیادی در کاهش احتمال آلودگی داشته باشد. سمپاشی با قارچ‌کش‌های سیستمیک در مراحل ابتدایی شیوع بیماری نیز یکی از روش‌های موثر کنترل آن است.
زنگ سویا یکی از بیماریهای قارچی است که توسط قارچ‌های Phakopsora pachyrhizi و Phakopsora meibomiae ایجاد می‌شود. این بیماری در شرایط مرطوب و با دمای بالا شیوع بیشتری دارد و می‌تواند به سرعت در مزارع گسترش یابد.
علائم بیماری: یکی از علائم بارز این بیماری ظهور لکه‌های زنگ‌زده روی برگ‌ها است که در نهایت به پژمردگی و ریزش زودرس برگ‌ها منجر می‌شود. این بیماری می‌تواند به شدت بر عملکرد گیاهان تاثیر گذاشته و کاهش چشمگیری در محصول ایجاد کند.
مدیریت بیماری: برای کنترل این بیماری باید از ارقام مقاوم به زنگ سویا استفاده کرد. سمپاشی با قارچ‌کش‌های سیستمیک و محافظتی در مراحل ابتدایی آلودگی می‌تواند از شیوع بیشتر بیماری جلوگیری کند. همچنین، حذف و سوزاندن گیاهان آلوده می‌تواند از گسترش قارچ در مزارع جلوگیری کند.
این بیماری که ناشی از قارچ Sclerotinia sclerotiorum است، معمولاً در شرایط مرطوب و با دمای پایین تا متوسط شایع می‌شود و به شدت بر عملکرد سویا تاثیر می‌گذارد. این بیماری می‌تواند به ویژه در مناطق با بارش زیاد و رطوبت بالا گسترش یابد.
علائم بیماری: در این بیماری، لکه‌های سفید و قارچی در ساقه‌ها و دانه‌ها ایجاد می‌شود. گیاهان آلوده به تدریج از بین می‌روند و رشد آن‌ها متوقف می‌شود. این بیماری می‌تواند باعث کاهش شدید عملکرد و کاهش کیفیت دانه‌های این گیاه شود.
مدیریت بیماری: استفاده از ارقام مقاوم به سفیدک سطحی یکی از راهکارهای پیشگیری از این بیماری است. بهبود تهویه و کنترل رطوبت در مزارع نیز می‌تواند گسترش قارچ را محدود کند. در نهایت، سمپاشی با قارچ‌کش‌های مناسب در مراحل ابتدایی آلودگی می‌تواند از گسترش بیماری جلوگیری کند.
بیماریهای باکتریایی در سویا می‌توانند باعث پوسیدگی، لکه‌داری و کاهش رشد گیاه شوند. این بیماری‌ها معمولاً توسط باکتری‌های مختلف از جمله Pseudomonas syringae و Erwinia ایجاد می‌شوند. شرایط مرطوب و عدم تهویه مناسب خاک، به ویژه در مزارع با تراکم بالای گیاهان، می‌تواند شرایط مناسبی برای گسترش این بیماری‌ها فراهم کند. در میان بیماریهای باکتریایی سویا، دو مورد از رایج‌ترین آن‌ها که می‌توانند خسارت قابل‌توجهی به گیاه وارد کنند عبارت‌اند از:
این بیماری توسط باکتری Pseudomonas syringae pv. glycinea ایجاد می‌شود و می‌تواند خسارت زیادی به مزارع سویا وارد کند. بیماری لکه سیاه معمولاً در شرایط مرطوب و دمای متوسط تا گرم شیوع می‌یابد.
علائم بیماری: در این بیماری، لکه‌های سیاه یا قهوه‌ای روی برگ‌ها ایجاد می‌شود. برگ‌های آلوده به تدریج پژمرده شده و خشک می‌شوند. این بیماری موجب کاهش عملکرد و کیفیت محصول می‌شود.
مدیریت بیماری: برای کنترل بیماری لکه سیاه باید از بذر سالم و عاری از آلودگی استفاده کرد. همچنین، چرخش زراعی با گیاهان غیرمیزبان و استفاده از سموم باکتری‌کش می‌تواند به کاهش شیوع بیماری کمک کند. استفاده از ارقام مقاوم نیز یکی از استراتژی‌های موثر است.
باکتری Erwinia عامل اصلی این بیماری است که موجب پوسیدگی ساقه و ریشه گیاه سویا می‌شود. این بیماری معمولاً در مناطق مرطوب و دارای رطوبت زیاد شیوع می‌یابد.
علائم بیماری: این بیماری باعث نرم شدن ساقه‌ها، تغییر رنگ به قهوه‌ای یا سیاه و پوسیدگی بافت‌های گیاهی می‌شود. گیاهان آلوده به تدریج خشک شده و رشد آن‌ها متوقف می‌شود.
مدیریت بیماری: برای مدیریت این بیماری، از بذر سالم و مقاوم استفاده کنید. همچنین، عدم آبیاری زیاد و جلوگیری از غرقاب شدن خاک می‌تواند از گسترش بیماری جلوگیری کند. در صورت لزوم، استفاده از باکتری‌کش‌ها و قارچ‌کش‌ها می‌تواند مفید باشد.
ویروس‌ها به عنوان یکی از عوامل مهم بیماری‌زای گیاهی، می‌توانند تاثیرات زیادی بر روی سویا داشته باشند. این بیماری‌ها معمولاً توسط حشرات ناقل مانند شته‌ها، زنجره‌ها و کنه‌ها انتقال می‌یابند و می‌توانند در مناطق مختلف با شرایط آب و هوایی متفاوت شیوع یابند. برخی از شایع‌ترین ویروس‌های تاثیرگذار بر سویا عبارتند از:
این ویروس یکی از رایج‌ترین بیماریهای ویروسی است که توسط شته‌ها منتقل می‌شود. این ویروس می‌تواند باعث کاهش رشد و عملکرد سویا شود و در صورت عدم کنترل، خسارت‌های زیادی به مزارع وارد کند.
علائم بیماری: علائم بیماری شامل ایجاد الگوهای موزاییکی و تغییر رنگ برگ‌ها است. برگ‌های آلوده به تدریج زرد شده و رشد گیاه کاهش می‌یابد. در نتیجه، عملکرد سویا کاهش یافته و کیفیت دانه‌ها تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
مدیریت بیماری: برای مدیریت ویروس موزاییک سویا، باید شته‌ها را به طور موثر کنترل کرد. استفاده از حشره‌کش‌ها، حذف گیاهان آلوده و جلوگیری از انتقال ویروس توسط حشرات می‌تواند موثر باشد. همچنین، انتخاب ارقام مقاوم به ویروس موزاییک یکی از راهکارهای موثر است.
ویروس لکه زرد سویا توسط ناقلان مختلفی از جمله شته‌ها و کنه‌ها منتقل می‌شود. این ویروس معمولاً در مناطق گرم و مرطوب شیوع دارد و می‌تواند به سرعت در مزارع این محصول گسترش یابد.
علائم بیماری: در این بیماری، لکه‌های زرد و خشکیدگی بر روی برگ‌ها مشاهده می‌شود. این بیماری می‌تواند باعث کاهش شدید عملکرد و کاهش کیفیت محصول شود.
مدیریت بیماری: برای مدیریت این بیماری، باید از ارقام مقاوم به ویروس استفاده کرد. همچنین، کنترل ناقلان ویروس (آفات و حشرات) و رعایت چرخش زراعی می‌تواند از گسترش ویروس جلوگیری کند.
پاتوژن‌های خاکی به ویژه قارچ‌ها و نماتودها می‌توانند تاثیرات شدیدی بر سلامت و رشد ریشه‌های سویا داشته باشند. این پاتوژن‌ها معمولاً در خاک‌های مرطوب و تهویه ضعیف بیشتر گسترش می‌یابند و موجب آسیب به ریشه‌ها و کاهش جذب آب و مواد مغذی می‌شوند. دو مورد از شایع‌ترین پاتوژن‌های خاکی که رشد سویا را تحت تأثیر قرار می‌دهند عبارت‌اند از:
قارچ‌های Fusarium یکی از مهم‌ترین پاتوژن‌های خاکی هستند که باعث پوسیدگی ریشه و ساقه سویا می‌شوند. این قارچ‌ها معمولاً در خاک‌های مرطوب و با زهکشی ضعیف رشد می‌کنند.
علائم بیماری: این بیماری باعث زرد شدن و پژمردگی برگ‌ها، تغییر رنگ ریشه به قهوه‌ای یا سیاه و کاهش رشد گیاه می‌شود. در موارد شدید، گیاه به طور کامل از بین می‌رود و خسارت زیادی وارد می‌شود.
مدیریت بیماری: استفاده از ارقام مقاوم به Fusarium و بهبود تهویه و زهکشی خاک از جمله راهکارهای موثر برای مدیریت این بیماری است. استفاده از قارچ‌کش‌ها در مراحل ابتدایی آلودگی نیز می‌تواند تاثیر زیادی داشته باشد.
نماتودهای Heterodera glycines عامل اصلی بیماری های سویا در ریشه هستند که موجب آسیب به ریشه‌ها و کاهش جذب مواد مغذی از خاک می‌شوند. این آفت می‌تواند به طور جدی بر رشد و عملکرد سویا تاثیر بگذارد.
علائم بیماری: این بیماری باعث کاهش رشد گیاه، زرد شدن برگ‌ها و کاهش عملکرد دانه‌ها می‌شود. نماتودها به ریشه‌های سویا حمله کرده و آن‌ها را تخریب می‌کنند، که در نتیجه گیاه قادر به جذب آب و مواد مغذی نمی‌شود.
مدیریت بیماری: چرخش زراعی با گیاهان غیرمیزبان، استفاده از آفت‌کش‌ها و نماتودکش‌ها و بهبود شرایط خاک می‌تواند به کاهش شدت بیماری کمک کند. همچنین، استفاده از بذر مقاوم به نماتودها یکی از راهکارهای موثر در کاهش خسارت‌های این آفت است.
بیماری های سویا از عواملی هستند که می‌توانند به شدت بر عملکرد و کیفیت محصول تاثیر بگذارند. شناخت دقیق بیماری‌ها و علائم آن‌ها، همراه با استفاده از روش‌های مناسب مدیریتی همچون انتخاب ارقام مقاوم، بهبود شرایط محیطی، چرخش زراعی و استفاده از سموم شیمیایی و بیولوژیکی می‌تواند به کاهش خسارات ناشی از این بیماری‌ها کمک کند. در نهایت، پیشگیری از بیماری های سویا و مدیریت آن‌ها به طور موثر موجب افزایش بهره‌وری و پایداری تولید سویا در مزارع خواهد شد.
